Bu yazımızda, fabrika ve lojistik depolarda kullanılan yangın söndürme sistemi olan sprinkler sistemlerinin tasarım kriterlerinden ve standartlarından bahsedeceğiz. Üretimin olduğu her alanda yangınla ilgili ciddi riskler söz konusudur, riskin büyüklüğü alınacak önlemlerin göz ardı edilemeyecek derecede değerli olmasına sebebiyet vermektedir. Bu nedenle mülk sahiplerinin ve sanayi gayrimenkulleri danışmanlarının bilmeleri gereken bazı başlıklara bu yazımızda yer vereceğiz.
TS-EN 12845:
TS-EN 12845 standardı, Avrupa’da kullanılan EN 12845 standardının aynısıdır. Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin onayıyla TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından oluşturulmuş “Türk Yangın Standardı”dır. 2007 yılında yürürlüğe giren “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” ile Türkiye’de uyulması zorunlu olan sprinkler sistemi tasarım standardı TS-EN 12845 olarak belirlenmiştir. Tasarım ve kurulumu yapılacak sprinkler sisteminin bu standarda uyması gerekmektedir.
NFPA (National Fire Protection Association):
NFPA dünya çapında yangın ve diğer risklerin olasılığını en aza indirgemek amacıyla 1896 yılında kurulmuştur. Bünyesinde yangın ile ilgili 300’den fazla standardı vardır. Bu nedenle dünyaca kabul edilen bir kuruluştur, ülkemizde de pek çok kuruluş NFPA’ya üyedir.
Ülkemizde sprinkler sistemi tasarımı konusunda en yaygın olarak kullanılan standart NFPA 13’tür. Bu sebeple, ülkemizde 2007 yılında yangın yönetmeliğinin yürürlüğe girmesiyle birlikte zorunlu hale getirilen TS-EN 12845 ve NFPA 13 birbirleriyle kıyaslanmaktadır. Her ne kadar kullanımı zorunlu olan TS-EN 12845 standardı da olsa, NFPA 13 bu standardın kapsamadığı birçok şeyi kapsamı içinde bulundurmaktadır. Bu nedenle kurulumu yapılan sprinkler sistemlerinin NFPA 13 standartlarını kapsamasını da göz önünde bulundurmak önemlidir fakat zorunlu değildir.
VDS Standardı:
VDS yangından korunma ve güvenlik teknolojisi alanlarındaki ürünler için resmi olarak sertifikasyon hizmeti sağlayan bir alman test enstitüsüdür. VDS standartları ülkemizde ve dünya çapında güvenlik ve yangından korunma sektörlerinde geniş bir şekilde tanınmakta ve uygulanmaktadır. Ülkemizde yayınlanan şartnamelerin çoğunluğunda “yangın alarm sistemleri” başlığı altında VDS ile karşılaşmak mümkündür.
UL (Underwriters Laboratories):
Ürün güvenilirliği konusunda standartlar hazırlayan ve test eden bağımsız bir sertifikasyon kuruluşudur. UL 19.000’den fazla ürünün sertifikasyonunu yapmaktadır. Yapı malzemeleri, gıda, aydınlatma, yangın sistemleri gibi birçok alanda standarda sahiptir.
FM (Factory Mutual):
FM özel ve büyük riskleri sigortalayan FMI (Factory Mutual Insurance) şirketinin, malzeme ve sistemlere performans onayı veren bağımsız teknik kuruluşudur. Yangın pompalarında FM onayı NFPA 20 gerekleri dikkate alınarak verilmektedir. Ancak NFPA 20’nin de ötesinde bazı gereklerde arandığı için FM kalite onayları arasında en zor koşulları olan ve en yüksek dereceli ürün kalite onayı olarak bilinmektedir. Sistemde kullanılacak yangın pompalarının UL/FM onaylı olması güvenlik açısından ekstra avantaj sağlayacaktır.
Sprinkler yangın söndürme sistemlerinin sulu ve köpüklü olarak bilinen türleri kendi içinde çalışma prensiplerine göre ayrılmaktadır:
Islak Borulu Sprinkler Sistemi:
Su dolu boru tesisatına bağlı otomatik sprinklerleri olan sistemdir. Doğrudan bir su kaynağına bağlıdır. Yangın ısısının etkisiyle yangın algılanır ve sprinklerlerden anında su akışı başlar. Bu sistem en yaygın kullanılan sprinkler sistemlerinden biridir. Yaygın kullanılmaktadır fakat her durumda kullanılmaya uygun değildir. (Ör:soğuk hava deposu vs.)
Kuru Borulu Sprinkler Sistemi:
Islak borulu sistemden farklı olarak boru tesisatının içinde su değil basınçlı hava ya da azot bulunmaktadır. Yangın algılandığında ve sprinklerler açıldığında öncelikle boru içindeki gaz boşaltılır, ardından su akışı başlar. Islak borulu sistemden farklı olarak birkaç aşamaya sahip olduğu için su akışı anında başlamaz, bu sebeple standartlar gereğince kullanılacak sistemde su akışının başlama süresi 60 saniyeyi geçmemelidir. Bu tür sistemler genellikle boru içerisindeki suyun donmasının engellenemeyeceği durumlarda tercih edilmektedir.
Ön Tepkili Sprinkler Sistemi:
Kuru borulu sistemde olduğu gibi boru tesisatının içinde basınçlı hava ya da gaz bulunmaktadır. Seçilen sisteme bağlı bir yangın algılama sistemini içinde barındıran sistemlerdir. Özellikle yanlış alarmlardan endişe edilen ortamlarda tercih edilir. Kendi içlerinde 3’e ayrılırlar:
-Tek Kilitlemeli:
Bu modelde algılama sistemi aktive edildiğinde su akışı başlar
-Kilitlemesiz:
Bu modelde sprinklerin açılması veya algılama sisteminin aktive edilmesi durumlarından herhangi birinde su akışı başlar.
-Çift Kilitlemeli:
Bu modelde su akışının başlayabilmesi için hem sprinklerlerin açılması hem de algılama sisteminin aktive edilmiş olması gerekmektedir.
Baskın Sprinkler Sistemi:
Bu tarz sistemlerde boru tesisatı su kaynağına direkt olarak bağlı ve boştur. Boru tesisatına bağlı açık sprinklerler bulunmaktadır. Bu sebeple algılama sistemi aktive edildiğinde, sprinklerlerin açılmasına gerek kalmadan su akışı direkt bir şekilde başlar. Bu tarz sistemler söndürme işleminin hızlı başlaması gereken, yüksek tehlikeli yerlerde tercih edilirler.
Köpüklü Sprinkler Sistemi:
Köpüklü yangın söndürme sistemleri arasında en yaygın kullanılanlardan biridir. Köpüklü sprinkler sistemlerinde sulu sprinkler sistemlerinde olduğu gibi ıslak borulu, kuru borulu ve baskın sprinkler sistemi şeklinde tasarlanabilirler. Sulu sistemden farkı yangına sadece suyla değil su ve köpük solüsyonuyla müdahale etmesidir.
Fabrika veya lojistik depolara yangın söndürme sistemleri kurulurken ilk önce depolanacak ve üretilecek ürünün tespiti yapılmalıdır. Daha sonra gayrimenkulün fiziki şartları da göz önünde bulundurularak kurulum aşamalarına geçilmelidir. Burada, yazımızda yer verdiğimiz bilgiler genel bilgilerdir. Buradaki başlıkları biliyor olmak mülk sahibi olarak da gayrimenkul danışmanı olarak da size fayda sağlayacaktır. Bu aşamada sadece yangın söndürme alanında uzmanlaşmış yangın danışmanlarıyla çalışmanızı öneririz. Bu çalışma mümkünse binanın proje aşamasında başlatılmalıdır. Aksi halde hazır bir bina üzerine sonradan düşünülen yangın senaryolarında ciddi maliyet kayıplarına uğrayabilirsiniz. Hatta ihtiyacınız olan yangın korumasını sağlayamayabilirsiniz.
